Poradnik Klienta
Poradnik Klienta
Interaktywna Mapa Gminy
Interaktywna Mapa Gminy
Turystyka z lotu ptaka
annopol zdjęcie z lotu ptaka
Wydanie albumu fotograficznego
Fotografia Annopol - Miasto I gmina w fotografii
Punkt Informacji Prawnej
Punkt Informacji Prawnej
Plan zagospodarowania przestrzennego

Gospodarka odpadami
Gospodarka odpadami
Rozkład Jazdy

Rozkład jazdy

Przetargi
Przetargi
Panorama Annopola
Panorama Annopola
Konkurs fotograficzny
Konkurs fotograficzny
NIEODPŁATNA POMOC PRAWNA
Dziennik Ustaw
Dziennik Ustaw
Monitor Polski
Monitor Polski
Dziennik Woj. Lubelskiego
Dziennik Woj. Lubelskiego

Aktualności

Żołnierze przy pomniku

„Zawołani po imieniu” – upamiętnienie Apolonii i Piotra Likosów

04-10-2021

W dniu 30.09.2021r. odbyły się uroczystości związane z upamiętnieniem Apolonii i Piotra Likosów, mieszkańców Opoki Dużej, zamordowanych za pomoc Żydom w czasie okupacji niemieckiej. Uroczystości zostały zorganizowane w ramach Programu „Zawołani po imieniu”, zainicjowanego przez Wiceminister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu prof. Magdalenę Gawin, a realizowanego przez Instytut Pileckiego. Inicjatorem i pomysłodawcą upamiętnienia Rodziny Likosów był Dariusz Zgardziński, lokalny miłośnik historii.

Uroczystość rozpoczęły się  Mszą Świętą  w kościele pw. św. Joachima i Anny   w Annopolu, koncelebrowaną przez ks. kan. Krzysztofa Krzemińskiego proboszcza parafii, ks. prof. Andrzej Rusaka – dyrektora Muzeum Diecezjalnego w Sandomierzu oraz ks. seniora kan. Antoniego Bezpalko. Homilię wygłosił ks. prof. Andrzej Rusak.


Po mszy św., w Opoce Dużej, przy Szkole Podstawowej nastąpiło uroczyste odsłonięcie tablicy poświęconej Apolonii i Piotrowi Likosom oraz ukrywanej przez nich Żydówce Izie Ler.

 W uroczystości udział wzięli m.in.: rodzina upamiętnionych, Wiceminister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu prof. Magdalena Gawin, w imieniu Ministra Edukacji i Nauki Przemysława Czarnka Szymon Osieleniec, asystent polityczny Ministra, w imieniu Wojewody Lubelskiego Lecha Sprawki Waldemar Podsiadły, Zastępca Dyrektora Biura Wojewody, w imieniu Posła RP Kazimierza Chomy Michał Stawiarski, Dyrektor Biura Poselskiego, w imieniu Marszałka Województwa Lubelskiego Jarosława Stawiarskiego Stefan Skórski, kierownik Powiatowego Zespołu Doradztwa Rolniczego w Kraśniku,  dr Wojciech Kozłowski dyrektor Instytutu Pileckiego, wicedyrektor Anna Gutkowska, ks. prof. Andrzej Rusak – dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Sandomierzu, Starosta Kraśnicki – Andrzej Rolla oraz Radni Rady Powiatu, prof. Marian Surdacki, Przewodniczący Zarządu Wojewódzkiej Rady Towarzystw Regionalnych w Lublinie, Przewodnicząca Rady Miejskiej w Annopolu Zenobia Jarmuła wraz z Radnymi, Burmistrz Annopola Mirosław Gazda wraz z Zastępcą Burmistrza Józefem Paćkowskim, Przedstawiciele 22 Batalionu Lekkiej Piechoty w Dęblinie wraz z dowódcą ppłk Stanisławem Guźmięgą, Poczty Sztandarowe OSP Opoka i OSP Annopol wraz z Andrzejem Bednarkiem Komendantem Gminnym Związku Ochotniczych Straży Pożarnych w Annopolu, Poczty Sztandarowe Starostwa Powiatowego w Kraśniku oraz Urzędu Miejskiego w Annopolu, Orkiestra Dęta z Centrum Kultury w Annopolu, Harcerze z 20 Środowiskowej Drużyny Harcerskiej „Nadwiślańskie Trampy”.


W imieniu społeczności żydowskiej modlitwę za zmarłych El male rachamim odmówił rabin Jehoszua Ellis. Najmłodszą uczestniczką była 11- miesięczna Natalka – praprawnuczka Apolonii i Piotra Likosów. Głos w imieniu całej rodziny zabrał Krzysztof Likos, wnuk zamordowanej rodziny, następnie przedstawiciele społeczności lokalnej oraz zaproszeni goście.

Historia rodziny Likosów.

Piotr Likos wraz z żoną Apolonią i nastoletnią córką Natalią mieszkał na uboczu wsi Opoka Duża, niedaleko Annopola. Rodzina utrzymywała się z niewielkiego gospodarstwa rolnego i rybołówstwa. Po wybuchu wojny Niemcy zajęli okoliczne tereny i rozpoczęli eksterminację ludności żydowskiej, najpierw umieszczając ją w gettach, głównie w Kraśniku i w Annopolu, i w obozach pracy (m.in. w Janiszowie i Gościeradowie), a następnie dokonując masowych egzekucji. Jesienią 1942 roku w wyniku likwidacji okolicznych gett niemal cała żydowska lokalna społeczność przestała istnieć. Nieliczni, którzy pozostali przy życiu, rozpoczęli walkę o przetrwanie w ukryciu.

Mimo że w okupowanej Polsce pomoc Żydom była karana przez Niemców śmiercią, Likosowie zdecydowali się pomagać żydowskim uciekinierom. Początkowo Piotr dostarczał żywność i ubrania ukrywającym się w okolicach kamieniołomu lub w lesie rodzinom Brenerów, Kestenbaumów, Chylów oraz Esterze Zakalik, a gdy nastała zima wraz z żoną udzielił im schronienia we własnym gospodarstwie. Do czerwca 1943 roku ukrywał wszystkich – łącznie kilkanaście osób – na poddaszu swego domu oraz w pomieszczeniach gospodarczych. W opiekę zaangażowana była także nastoletnia córka Likosów – Natalia.

Wg relacji Mosze Kestenbauma, jednego z ratowanych Żydów, po pewnym czasie Piotr sugerował ukrywanym Żydom, by dla bezpieczeństwa przenieśli się do jego znajomej. Ponieważ jednak kobieta bała się ich przyjąć i odmówiła pomocy, Likosowie, choć przeczuwali najgorsze, o czym Piotr wspominał zresztą ratowanemu Uszerowi Brennerowi, zgodzili się nadal ich ukrywać.

Rankiem 1 czerwca 1943 roku, na skutek donosu, do gospodarstwa Likosów niespodziewanie przybyli niemieccy i ukraińscy żandarmi. Najpierw ostrzelali dom z podwórza, potem wkroczyli do środka i pojmali przebywających tam wówczas Piotra i Apolonię oraz Żydówkę Izę Ler, która dołączyła do Likosów tuż przed tragedią. Żandarmi najpierw brutalnie pobili Piotra, a następnie zastrzelili wszystkich troje. Ciała ofiar zostały pochowane w miejscu tragedii.

Pozostali ukrywani Żydzi w porę zbiegli do lasu. Także córce gospodarzy, Natalii, udało się uciec z domu przez okno. Przez kilka dni dziewczyna błąkała po okolicy. Później przez pewien czas mieszkała u wujostwa, lecz nigdzie nie chciano przyjąć jej na dłużej ze względu na ciążące zarzuty i grożącą karę śmierci. Po wojnie wróciła w rodzinne strony, jednak jej dom był już doszczętnie zniszczony w wyniku przejścia frontu wschodniego. Ostatecznie Natalia Likos osiadła w Annopolu, gdzie otrzymała wsparcie m.in. od uratowanych przez Likosów żydowskich rodzin. Większości z nich, z wyjątkiem kilku członków rodziny Brenerów, udało się przeżyć Holokaust i wyemigrować w kolejnych latach na Zachód.

Po zakończeniu okupacji ciała Apolonii i Piotra Likosów zostały ekshumowane i pochowane na cmentarzu w Annopolu. Nie wiadomo, gdzie spoczywają szczątki Izy Ler. 27 października 1993 roku małżonkowie Piotr i Apolonia Likosowie oraz ich córka Natalia, na wniosek członków rodziny Kestenbaumów, zostali wyróżnieni tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

 

 

Powrót